Emoties betogen

In de theorie van positieve desintegratie zijn emoties als een motor achter de beschreven persoonlijke ontwikkeling en groeidynamiek.  Juist is deze verbeeldende beschrijving niet echt. Emotie is niet zozeer een motor achter als wel een deel-reflectie van ontwikkeling (beweging) zelf, conceptualiserend.

Dabrowski vat ontwikkeling op als richting de ervaring en expressie van empathie, authenticiteit, compassie, goede zelfzorg en autonomie. Zo op een rijtje klinkt het nastrevenswaardig (anders gezegd: ik voel er wel wat voor), maar wat houden deze abstracties nu in?

Knetter veel – de invalshoek betreft hier de link tot emoties. Waarden zijn als groeikrachten omdat de waarden refereren naar processen, middels welke waarden waargemaakt worden. De waarden zijn een reflectie van de ‘bewegingen’ die de persoon in ‘t leven maakt: relationeel, moreel, sociaal, emotioneel, cognitief, fysiek.

Hoewel waarden niet geheel tot emotie te reduceren zijn, krijgen waarden wel tot de persoonlijke ervaring sprekende betekenis als de emotionele dimensie van de waarden wordt betrokken. Emotie vewijst in deze naar sensaties tot aan bedachtzame gevoelsreflecties, die niet zelden tegelijk en afwisselend plaatsvinden, circuleren in je (al dan niet bewuste) ervaring, lichaam, geest. Circuleren in je relaties en daarmee je relaties kwalificeren, gewichtig-makend of verlichtend doen opleven.

Authenticiteit is zoiets, wellicht en naar mijn abstraherende idee, als een ont-wikkelde emotie: je bent aanwezig bij je irritatie, maakt er geen probleem op zich van, maar ontkent het ook niet zozeer. Je probeert niet uit man en macht authentiek te zijn, zoals je niet probeert je gevoelens te vermaken tot wat ze van origine soms helaas en soms zeer pijnlijk wel zijn. Betekenisvol én veranderlijk, kenmerkend en tijdelijk, richting-gevend en relatief van betekenis. De origine van een emotie is beweeglijk, dus als je je beroept op de authenticiteit van een emotionele ervaring ontkom je niet aan diens tijdelijkheid en “het niet op jezelf staan” als voelend individu.

(Zo schrijvende, komt bij me op, dat ik het blijkbaar en ironisch irritant vind als irritatie een andere kwalificatie krijgt.)

Of, als er veel verschillende en naar ervaring of duiding conflicterende gevoelens opleven, ontwikkel je deze veelheid niet ingewikkeld tot “De enige juiste”. Deze maakbaarheid is ingewikkeld, je raakt met andermans conflicten verstrengeld. Als je zowel blij als verdrietig bent, op dat moment, je dan en daar die gevoelens bezigt over een situatie, dan so be it. Stoot je een emotie af, moet je opzoek naar de (ver)drager ervan. In de vorm van een overtuiging, een dierbaar persoon of een Niet Deugend Systeem.

Complexiteit mag er ook in de emotioneel intense variant zijn, wat nog niet betekent dat elk deel van de complexiteit zelf (een emotie) tot een directe actie of uiting moet leiden. Luisteren naar je boosheid is al zo’n actief proces op zich. 

Misschien lezen we daarom authenticiteit in subtiele vormen van introversie. Misschien suggereert het ont-wikkelde, maar niet gereduceerde complexiteit. Al is ook een subtiele vorm van introversie slechts een mogelijkheid.

Compassie is wellicht zoiets als het samenkomen, samengaan van je persoonlijke, emotionele alert-zijn met het invoelen van het kwestbaar in leven zijn van de ander, van je omgeving. Onontkomenlijke zorg voor de ander, omdat het jezelf (be)treft.

Goede zelfzorg gaat over het erkennen van je kwetsbaarheden en je mogelijkheden om hiermee om te gaan; dat lukt niet altijd tegelijkertijd, denk je nu misschien, en dat is nu juist 1 van die aspecten van zelfzorg, take some time, om tot jezelf te komen – vaak, ietwat gekscherend en letterlijk, via een omweg. Als er veel gevoelens tegelijkertijd spreken, dan wordt de ruimte die je bent en waar je in leeft ermee gevuld, zogezegd. Niet onlogisch vraagt de gevulde ruimte meer tijd, om te worden doorleefd, bewust en onbewust. Soms vraagt het letterlijk andere ruimte. Een ruimte waarin er aanvullende ruimte voor de emoties en gevoelens is.

Emotioneel bekeken: dat je onder invloed van je omgeving staat en zelf invloed hebt, op jezelf en je omgeving. Het leven doet wat met je, je bent er bewogen onder en je komt ‘het’ bewogen te boven, enzovoorts. Heel basaal: je haalt adem. Heel ‘Groots’: je verliest een dierbare.

Autonomie is, in het verlengde van de zelfzorg, verantwoordelijkheid nemen voor je kwetsbaarheid, deze niet als vermaakbaar benaderen, maar ook niet op je omgeving afweren.

Empathie is het vermogen om je al voorstellende in te leven, je emotioneel verder te verbeelden dan je neus lang is, so to speak.

Waarom zijn emoties zo gewichtig?

Zie: http://mtv.tumblr.com/post/28340272052/bonitaxbrit-daria-is-on-mtv-righ…

Emoties zijn beweegredenen en denkbewegingen. Zonder emotie wordt het moeilijk tot aan onmogelijk om slagvaardig te zijn. Emoties maken het mogelijk om snel en gepast te reageren en beslissingen te maken in situaties die uitermate “ingewikkeld” zijn. Emotionele logica draagt zinvol bij aan, komt overeen met goed werkende, wat we doorgaans neigen te noemen ‘rationele’ besluitvorming. Zeker waar de ratio eindeloos veel mogelijkheden kan uitdenken en “goed” of “fout” een reductio-ad-absurdum impliceren, waar formules hoogstens tot waarschijnlijkheden komen en elke geslaagde poging tot verhelderende duiding nieuwe vragen opwerpt.

Juist als we problemen tegenkomen die getypeerd worden door verstrengeling van belangen, mogelijkheden, levensgebieden en personen, dan brengt de samenhang tussen (o.a.) emoties en cognities helderheid en potentieel kwalitatief goede beslissingen. Potentieel, want het zijn immer beslissingen waarin onzekerheid geincludeerd wordt.

Op die gebieden, namelijk, is creativiteit nodig. Als het ingewikkeld wordt, is dialectisch, flexibel, buigzaam en (on)waarschijnlijk denk-en-doewerk nodig. Dit denkwerk heeft beweegredenen, is een verzamelterm voor beweegredenen en denkbewegingen, emotioneel van lading. Doelgericht tot actie komen vraagt om emoties, tenslotte komt niks in beweging zonder in beweging zijnde energie. E-motie.

Emoties bieden en zijn informatie om rekening te houden met sociale consequenties van beoogde plannen. In emotioneel ervaren wordt voelbaar wat werkt en wat niet werkt. Daarmee signaleert emotioneel ervaren zowel de samenhang tot onze omgeving op individueel belevingsniveau als dat emoties de feedback op ons leerproces behelzen. “Niet goed” voelt niet goed. Als je eerste alle informatie die er nodig is om een zogenaamd rationele overweging te maken bij elkaar zou moeten sprokkelen en ordenen, dan zou je op den duur veel hinder ondervinden van het gebrekkige ratio en de eindeloze analyse. Er valt dan geen leefbare organisatie te maken van de data. 

Emoties zijn daarbij ook fysiek-emotionele signalen die ons leervermogen vergroten: je leert in die zin waar je je aan hecht, dat wat je verinnerlijkt, wat je je eigen maakt. Gepassioneerd leren staat bekend om de effectiviteit, niet alleen of slechts vanwege de desintegratieve pieken en dalen of de creatieve innovativiteit. Zonder emotionele doorslaggevende richting in leven, staan doelloosheid en zinloosheid om de hoek. Of het einde van (je) leven, mocht angst volledig ontbreken wanneer je plots met groot gevaar geconfronteerd wordt. Iets minder prangend maar net zo belangrijk binnen zingeving: emoties zijn relaties en essentieel in het borgen van de kwaliteit van relaties en “lange” relatiegevoelens. 

Tegelijkertijd lijken sommige situaties meer bedreigend dan ze overwogen zijn en neig je wellicht tot een snelle “geemotioneerde” reactie waar opmerkzaamheid de beste raadgever zou zijn. Je kunt cognitief vriendelijk-corrigerend optreden, wat opmerkzaamheid zelve reeds is – iets wat je overigens niet zelf allemáál bewust doet, maar wel kunt trainen en zodoende ook bewustwording brengt.

Gebalanceerd denken gaat zo bekeken samen met gebalanceerd voelen en mee bewegen met je gevoel wordt weergegeven door soepele en heldere denkbewegingen. Je denkt dansend, al dansende geef je expressie aan denkbewegingen.

Emotie is dus een reactie, liever aanpassingsgerichte interactie, die zowel van doelgericht levensbelang is als creatief van structuur en aard. Om cognitie goed te kunnen gebruiken, zijn emoties onontbeerlijk: en wie emoties wil begrijpen, kan cognitie hierop aanspreken, diep luisterend.

Zoals de praktijk theorie bewijst en uit de praktijk theorie voortkomt. Het is logisch om emoties gewicht in je redeneren toe te dichten, ratio zonder richting is doelloos en zinloos – en, beargumenteerbaar, niet mogelijk. Ratio zonder menselijke en zelfs niet-menselijke relaties is zinloos want onverbonden. 

Een “verstoring” tussen emotie en cognitie spiegelt wellicht ook een “verstoring” in de relatie met jezelf en je omgeving. Zo sterk hangt alles met alles samen.

Voor het maken van goede beslissingen en het onderhouden van relaties is het, meen ik, zinvol om zowel gebalanceerd te denken als gebalanceerd te voelen. Dat kun je niet als zodanig manipuleren, emoties zijn op zich zelf en buiten ons om niet maakbaar, als we pogen emoties te maken dan hebben we al doende direct invloed op ons-zelf: maar door bewustwording, training en invloeden uit omgeving en vanuit jezelf kan je “balanceer-vermogen” wel toenemen, fit-worden, op goede conditie zijn.

Daarmee is leven en voelen nog steeds en niet zelden “rotzooiierig”, ‘maar’ leer je hier vrij beweeglijk en vrij gevoelig mee om te gaan.  Soms niet, soms wel…voortvarend vaak van wel en dan ineens helemaal niet, schrikbarend veel niet. Het stottert en het knispert, het woelt en het waait, het draait en het spingt, onuitgenodigd en diep verlangd.

Emoties bestaan uit alles wat emoties niet-zijn: hoe gewichtig ook, ook emoties zijn niet zaligmakend op en van zichzelf, wat zouden zij zonder hun cognitief goed onderlegde rechtvaardigingen of aan hen zo verwante plotsklaps-gedrag zijn?

Wat zouden emoties zonder elkaar zijn? Complex weinig.