Ik herinner het me nog als de dag van gisteren dat mijn man en ik samen de knoop hebben doorgehakt onze oudste zoon te laten testen, omdat we al een lange tijd merkte dat het niet goed met hem ging. Mijn moederinstinct sprak al een tijdje, maar eindelijk durfde ik ernaar te luisteren. En ja, daar gingen we eind maart 2014 vol verwachting naar het centrum waar hij getest zou gaan worden. En aan het eind van deze dag krijgen we te horen…. Gefeliciteerd, hij is hoogbegaafd…. Tranen sprongen in mijn ogen, dus toch ons vermoeden klopte en het deed mij verdriet dat hij niet gezien was door ons en op school….
Gefeliciteerd, de woorden geven je een warm gevoel vol hoop, blijdschap en verlangen…. vanaf nu gaat het goed komen. Of is het warme gevoel te vergelijken met de broekplassen, eerst voelt het fijn en warm en geeft het opluchting, maar later nat, koud en schuurt en plakt de kleding tegen je lijf….
Voor mij voelde het wel zo, de weg daarna ging niet over rozen. Het was een strijd om, in eerste instantie, hem op de rit te krijgen, maar ook met mij zelf en met mijn verwachtingen en verlangens ervoer ik strijd. In dit verhaal wil ik jullie meenemen in het proces rondom hoogbegaafdheid en vooral ook hoe mijn visie hierop de afgelopen vier jaar is veranderd. Ik wil jullie mijn visie op dit complexe onderwerp weergeven. Ik heb in deze vier jaar ontdekt dat hoogbegaafdheid complex is, het is meer dan alleen het IQ of meer dan alleen goed kunnen rekenen of snel kunnen leren. Net zoals ieder mens verschillend is kan hoogbegaafdheid zich in veel verschillende vormen laten zien. Niemand is volledig gelijk, iedereen is anders en dat maakt dat er geen pasklare antwoorden te vinden zijn op alles wat met hoogbegaafdheid te maken heeft, kan hebben.
Zijnsluik en Delphi-model
Ik kan mij vinden in de visie van Tessa Kieboom op hoogbegaafdheid: (Hoog)begaafdheid heeft twee onderscheidende factoren: een cognitieve factor (het denk-luik) en een zijnsfactor (het zijns-luik). Naarmate het potentieel hoger is, is er sprake van een hoger en sterker bewustzijn. Het denk-luik bestaat uit een sterk potentieel, groot creatief denkvermogen, en een hoge mate van motivatie. Het denk-luik uit zich in een grote leerhonger, waar het onderwijs met allerlei onderwijsaanpassingen aan tegemoet kan komen. Juist het hogere bewustzijn bepaalt de kenmerken van het zijns-luik van (hoog)begaafde leerlingen: de lat automatisch hoog leggen, kritische instelling, groot rechtvaardigheidsgevoel en gevoeligheid.
Daarnaast kan ik mij sterk vinden in het Delphi-model, zoals deze is ontwikkeld door M. Kooijman. De hoogbegaafde “vanbinnen” is autonoom (zijn), hoogintelligent (denken), rijkgeschakeerd (voelen) en is in de relatie tot de maatschappij gedreven en nieuwsgierig (willen), scheppingsgericht (doen), hoogsensitief (waarnemen), is via het samenspel tussen deze kenmerken snel, intens, creatief en complex.
Dabrowski’s bijdrage aan begrip van begaafdheid
Als derde sluit de persoonlijkheidstheorie van Dabrowski aan bij mijn visie op hoogbegaafdheid. Dit laatste heeft twee redenen. Als eerste dat de overexcitabilities een wezenlijk onderdeel zijn van hoogbegaafdheid. De overexcitabities uiten zich op psychomotorisch, zintuigelijk, verbeeldend, intellectueel en emotioneel gebied. Deze eigenschappen mogen door de hoogbegaafde onder ogen worden gezien, geaccepteerd en geïntegreerd. En daarnaast spreekt de gedachte van Dabrowski dat de hoogbegaafde veel potentie heeft om zich op persoonlijk vlak te ontwikkelen mij erg aan. Drijvende kracht achter deze ontwikkeling zijn de emoties.
Van onderwijzen naar laten vallen…en weer opstaan
Er is de laatste jaren heel veel aandacht en oog voor verbetering van onderwijs of begeleiding aan hoogbegaafde kinderen in het Denk-luik. En ik ben ook dankbaar dat dit er is, maar tegelijkertijd zie ik dat dit onderdeel alleen niet werkt. Het Denk-luik heeft veel aandacht gekregen: verrijken, top-down denken, versnellen, compacten, maar de problemen met hoogbegaafde kinderen blijven bestaan. Zelfs kinderen op voltijds HB onderwijs zijn niet zonder problemen. Dit maakt dat ik het verlangen heb dat er de komende jaren meer aandacht gaat ontstaan op het gebied van het Zijns-luik. Hieronder vallen wat mij betreft de overexcitabilities, het autonoom zijn, het hoogintelligente denken en het rijkgeschakeerd voelen. Het hoogbegaafde kind mag zichzelf leren kennen en begrijpen. Ontdekken wat hij of zij nodig heeft in de persoonlijke ontwikkeling.
Dit proces zal gaan met vallen en opstaan. En dat is wat wij onze hoogbegaafde kinderen mogen leren: vallen en opstaan. Als geen ander weet ik hoe moeilijk het is om je kind te laten vallen, zogezegd. Dit gaat totaal tegen ons instinct van zorgen en beschermen in. Van alle kanten zijn we bezig om het perfecte klimaat te organiseren waarbinnen het hoogbegaafde kind kan groeien. We willen zo graag dat het talent zichtbaar wordt. En natuurlijk op school leren kinderen dat ze fouten mogen maken en daarvan mogen leren.
Maar mogen onze kinderen opgroeien met hindernissen, met pijn, met ongemak? Mogen hoogbegaafde kinderen last hebben van hun intensiteit, mogen ze zich anders en alleen voelen? Of zijn wij hoogbegaafden bezig met het aanpassen aan de maatschappij: dus zetten we alles op alles om bij de groep te horen en hetzelfde te zijn, zijn we bezig met het wegstoppen van emoties als blijdschap, angst, depressieve gevoelens omdat dit niet past bij de norm van een gelukkig kind. Dus dit is stilletjes mijn kritische houding naar onze maatschappij en naar mezelf: we willen graag gelukkige kinderen, maar de vraag is of dit goed is voor de ontwikkeling van een kind. Misschien is het juist deze grondhouding die ervoor zorgt dat we zo veel problemen ervaren bij hoogbegaafde kinderen, we willen zo graag een gelukkig kind. En eerlijk is eerlijk, als geen ander ervaar ik deze strijd ook met mijzelf en mijn drie hoogbegaafde kinderen op dit gebied. Het doet je als moeder heel veel pijn je eigen kind te zien worstelen met zichzelf en zijn omgeving. En alles in mij roept het verlangen op de pijn weg te nemen……
Positieve desintegratie
De theorie van Dabrowski zegt juist dat we kunnen groeien en leren van interne conflicten. Dat wil zeggen, conflict met jezelf en de omgeving. Dit kan ertoe leiden dat de hoogbegaafde gaat nadenken over wie hij is, wat hij wil, welke waarden voor hem belangrijk zijn. Dus ik roep iedereen op die met hoogbegaafde kinderen of volwassenen werkt je niet te richten op het wegnemen van deze interne conflicten, maar ik moedig iedereen aan bij deze conflicten stil te staan. Om zonder oordeel en in liefde bij deze mensen te zijn en hen te steunen en aan te moedigen. Aan te geven dat deze conflicten mogen bestaan, ze in de ogen te kijken.
Waarom?
Omdat ik geloof dat hierin de kracht ligt van de hoogbegaafde. Er zit zoveel potentie tot groei in al de hoogbegaafde kinderen en volwassenen. En droom eens even met mij mee: hoe mooi zal de wereld eruitzien als al deze mensen jong en oud ontdekken wie ze zijn, wat ze willen en een autonoom leven kunnen leiden. Handelen vanuit intrinsieke waarden, niet bang voor emoties of conflicten. Een leven gericht op ontwikkeling en groei, door dalen en diepten. Dat is pas leven met een groei mindset!
Terugkomend op.. ‘Gefeliciteerd, hij is hoogbegaafd!’
Voor mij heeft deze felicitatie een andere inhoud gekregen. Ik zie nu een kind dat veel potentie heeft tot groei en ontwikkeling. Dit maakt mij als ouder extra verantwoordelijk hem de juiste dingen aan te reiken, zodat hij durft te groeien, dwars door alle vele moeilijke momenten in. Met de juiste dingen bedoel ik niet de moeilijkheden wegnemen, maar aandacht te hebben voor de zijns-aspecten van hoogbegaafdheid (en het mens-zijn), uit te leggen dat je door moeilijkheden sterker wordt, en natuurlijk ook oog te hebben voor de leerproblemen. En juist dan zie je de veerkracht van het kind, de kracht en de sterkte.
Wil het zeggen dat het nu allemaal fantastisch gaat? Nee, de reis is ook een worsteling. Alleen weet ik dat ik erbij mag zijn in liefde, zonder oordeel stilstaan bij alles wat er gebeurt en daarbij voel ik de pijn en het ongemak. Ik voel nog steeds de drang dit weg te nemen, maar gelukkig lukt het me tevens dit verlangen los te laten. Wat ik daar zelf voor nodig heb gehad om hier te komen, is hard werken aan mijzelf, mijn eigen verwachtingen, verdriet. Mijn levensgebeurtenissen onder ogen te zien. Kortom mijn eigen conflicten uit te vechten en te gaan staan voor wie ik ben.
Parels
Ik geloof dat hoogbegaafdheid een prachtige parel is die mag gaan groeien en schitteren. Ieder op zijn eigen plek.
Een parel ontstaat in een oester doordat er een zandkorreltje in de schelp komt en het zachte weke kwetsbare diertje gehinderd wordt door schuring en pijn. Alleen om die reden gaat de oester de zandkorrel omhullen met materiaal waardoor een parel groeit en ontstaat. Tegen de verdrukking in ontstaat de parel. En dat geloof ik ook voor hoogbegaafdheid, door de verdrukking ontstaat de kracht of het talent. Dus ja: gefeliciteerd, hij is hoogbegaafd!
Auteur: Eline
Ik ben Eline van de Woestijne, getrouwd en moeder van drie hoogbegaafde kinderen. Via de herkenning bij onze kinderen is hoogbegaafdheid een item geworden in ons gezin. Ik ben mij gaan verdiepen in deze complexe materie. Kinderen houden je een spiegel voor en af en toe zag ik kenmerken van de kinderen in mijzelf terug. Via het lezen over hoogbegaafdheid begreep ik steeds meer over mezelf. En ja, uiteindelijk durfde ook ik te zeggen: ik herken kenmerken van hoogbegaafdheid in mijzelf en heb deze kenmerken kunnen omarmen. Ik heb de opleiding tot zelfstandig talent coach gevolgd bij Novilo, daarnaast een andere coachingsopleiding gevolgd. Zodoende heb ik tussen beide opleidingen verbanden weten te leggen. Dit met als doel mezelf te bekwamen in het coachen van (jong)volwassen hoogbegaafden. Nu ben ik eigenaar van Bureau Kleurrijk, een coachingspraktijk gericht op persoonlijke vorming en hoogbegaafdheid. Voor meer informatie bezoek graag de website www.bureaukleurrijk.nl.