Dit artikel verscheen ook op www.thirdfactor.org , het Engelse online magazine over positieve desintegratie.
Je stem kan zowel je talent als je kwetsbare kant zijn. In dit artikel vertel ik hoe je stem een soort barometer is en een signaal kan afgeven voor iets dat niet helemaal in balans is op een ander gebied in je leven. Ik heb dit gekoppeld aan de overprikkelbaarheden van Dabrowski en uitgelegd hoe intellectuele, verbeeldende en emotionele overprikkelbaarheid zich manifesteren via de stem, als kracht of als kwetsbaarheid.
Stel dat je je stem als een kwetsbare kant ervaart, hoe maak je daar dan een kracht of een talent van? Op basis van mijn eigen worstelingen met de stem en de ervaringen uit mijn stemcoachingspraktijk, heb ik een aantal adviezen geformuleerd. Belangrijk is hierbij om te onthouden: je stem staat nooit los van je gedachten, emoties, overtuigingen en lichamelijke toestand. Dit betekent – hoewel ik me in dit artikel focus op de stem – dat mijn methode je ook zal helpen om meer in het algemeen met de overprikkelbaarheden om te gaan. Bovendien zijn mijn technieken met elkaar verbonden en beïnvloeden ze elkaar; ze werken het beste als je ze allemaal combineert.
Mijn eerste serie adviezen heeft betrekking op emoties:
Als je nooit eerder aandacht hebt besteed aan je eigen ademhaling, merk je misschien (zoals de meeste mensen) dat je de neiging hebt om snel en oppervlakkig in de borst te ademen. Dit is waarschijnlijk vooral het geval wanneer je nerveus bent, tot het punt dat je misschien buiten adem raakt.
Een goede, gezonde ademhaling bestaat uit langzame uitademing, die je activeert door je middenrif zachtjes samen te trekken. Adem op deze manier alle lucht uit. Adem opnieuw diep (maar niet té diep) in, door je buik rondom het middenrif te vullen met lucht. Doe dit zonder je borst op te tillen. Als je regelmatig oefent met lage, diepe ademhaling vanuit je buik, zal je stem steviger en beter ondersteund voelen, zonder dat je je keel hierbij belast. Deze vorm van ademhalen zal ook je stressniveau verlagen en je helpen om emoties te reguleren. Ten slotte vergroot je met het focussen op ademhaling je bewustzijn in het hier en nu, wat een mooi vertrekpunt is voor alle andere (vocale) technieken die je misschien wilt oefenen.
→Emotionele overprikkelbaarheid
Nu gaan we bekijken hoe je met emoties kunt werken in het proces om je stem te versterken. Naar mijn mening is dit een belangrijke tip voor iedereen, maar vooral voor mensen die zich herkennen in emotionele overprikkelbaarheid. Hoe ga je om met die emotionele achtbaan, als je alles zo intens ervaart? Wat doe je als emoties telkens doorklinken in je stem, zelfs de ongewenste?
Veel mensen proberen emoties te bestrijden door ze te onderdrukken. Ik probeerde dit zelf als zanger, maar het heeft nooit écht gewerkt. Ik bereikte er zelfs het tegenovergestelde effect mee. In een eerder stadium van mijn zangcarrière was ik me meestal niet bewust van de zenuwen die ik had voordat ik het podium opging. Dit was deels omdat ik weinig contact had met mijn lichaam – de plek waar we onze emoties voelen – en deels omdat ik met mijn ratio de zenuwen onderdrukte. Op die manier probeerde ik alles onder controle te houden. Het resultaat was, dat aan de buitenkant leek alsof er niets aan de hand was. Maar als ik begon te zingen, klonk mijn stem toch dunnetjes en gespannen; duidelijk aangedaan door die onderdrukte zenuwen.
Naarmate ik meer lichaamsbewustzijn ontwikkelde, werd ik voor een optreden steeds vaker bewust van mijn zenuwen. In het begin vond ik dat vreselijk! Ik wilde niet accepteren dat ik nerveus was. Ik probeerde dit gevoel alsnog te onderdrukken, maar mijn ratio werd voortaan overruled door de signalen van mijn lichaam. Mijn stem verried meer zenuwen dan ooit tevoren, en voor een tijdje ontnam deze frustratie voor mij alle plezier uit het zingen.
Uiteindelijk realiseerde ik me dat dit onderdeel was van een proces. Ik leerde dat ik, ondanks mijn doorgewinterdheid als performer, nog stééds last had van faalangst. Door het erkennen van deze emoties, door bereid te zijn om ze te accepteren en ze volledig te voelen, was het niet meer nodig om ze te bestrijden of te onderdrukken. Pas nadat ik dit leerde te doen, werd de impact van deze emoties op mijn stem minder.
Over het algemeen zijn mensen experts in het negeren van de lichamelijke sensaties die een indicatie geven voor aanwezige emoties. Waarom? Als kind word je vaak gedwongen om directe, emotionele uitingen zoals woede en verdriet ‘af te leren’, omdat ze als té intens worden beschouwd. Zelfs het vrolijke enthousiasme van kinderen is voor sommige volwassenen te heftig. Naarmate je ouder wordt, leer je jezelf dus in het gareel te houden, en dat gedrag wordt beloond door de samenleving. Misschien heb je wel nooit geleerd om emoties te uiten op een manier die zowel sociaal geaccepteerd, als effectief is.
Wat ook kan gebeuren, is dat je je gaat concentreren op de emoties van anderen, en dat dit dan ten koste gaat van de aandacht voor je eigen emoties. Empathie is natuurlijk een positieve eigenschap, maar niet als je het aanwendt om je eigen emoties te vermijden. Stel je voor dat je een presentatie geeft, en terwijl je voor het publiek staat, schieten de volgende gedachten door je hoofd: ‘Wat denken ze? Doe ik het goed? Is het niet te saai? Beledig ik iemand?’ Als je alleen maar bezig bent met hoe de ander zich voelt, lukt het meestal niet goed om aanwezig te zijn in je eigen lichaam.
In mijn vorige blog vertelde ik dat het vechten tegen of onderdrukken van je emoties twee – schijnbaar tegenovergestelde – uitwerkingen kan hebben op de stem:
1. Je emoties zijn té beheerst. Je stem mist algehele expressiviteit en je klinkt vlak, onpersoonlijk of onoprecht.
2. Je hebt extra veel moeite om je emoties te reguleren. Ze gaan gemakkelijk in overdrive en klinken altijd door via je stem, ook als je dat niet wilt.
Beide gevallen geven aan dat er iets niet goed gaat in de regulatie. Vreemd genoeg is de oplossing voor deze twee problemen hetzelfde: stop met weerstand bieden. Haal een paar keer diep adem, sluit je ogen en richt je aandacht naar binnen. Sta jezelf toe om te voelen wat er aan de hand is, ook al vind je het vervelend om dit te ervaren. Wat vertellen je lichamelijke sensaties? Leer om alle emoties toe te laten en te accepteren, zowel de positieve als de negatieve. Laat ze er even helemaal zijn, zonder dat je er iets mee moet.
Door emoties intern aan te gaan en te verwerken, krijgen ze eerst aandacht van jou alleen. Nadat je alles zoveel mogelijk eerst zelf hebt doorvoeld, wordt het makkelijker om op een meer gereguleerde manier te communiceren aan de buitenwereld. Je kunt bijvoorbeeld ontdekken dat de angst die je ervaart over wat anderen van je presentatie zullen vinden, eigenlijk voortkomt uit je eigen faalangst. Het heeft in feite helemaal niets te maken me wat anderen van je denken. Als je meer inzicht krijgt in zulke persoonlijke gevoelens, zal je ook minder onnodige aandacht besteden aan de (veronderstelde) gevoelens van anderen. En hoe beter je wordt in het oefenen van deze vorm van zelfcoaching, hoe groter de kans is dat je meer grip krijgt op de mate van intensiteit die doorklinkt in je stem.
Als je hiermee gaat oefenen zal je na verloop van tijd, als je té beheerst was, leren om de verbinding te herstellen met emoties die je eerder onderdrukte. Je zult dan meer vanuit je hart gaan spreken, en je stem expressiever en levendiger gaan gebruiken. Als emoties juist te veel doorklonken in je stem, zal je het vermogen ontwikkelen om de juiste hoeveelheid emotionele expressie toe te laten in je communicatie. Je zal je hier steeds comfortabeler bij gaan voelen, en je boodschap doelbewuster overbrengen. Met andere woorden: je leert steeds beter om je emoties te uiten, precies zoals jíj het wilt.
Ik moet wel één kanttekening plaatsen: wanneer je begint met het toelaten en accepteren van emoties, kan hun impact in het begin erger worden. Als je gewend bent om ze te bestrijden of te onderdrukken, kan het overweldigend zijn om jezelf eerlijk te laten voelen wat je precies voelt. Als dit gebeurt, geef niet op. Het proces van verwelkomen en accepteren zorgt er uiteindelijk voor dat je minder van jezelf schrikt. Heftige emoties zijn ook een indicatie van wat van wezenlijk belang is voor jou. Je kunt ze beschouwen als een uitnodiging om je waarden op dit gebied te gaan onderzoeken.
→Intellectuele overprikkelbaarheid
Intellectueel overprikkelbare mensen krijgen wel eens te horen dat ze overkomen als intimiderend of zelfs veroordelend. Dit zie ik als een andere uiting van emotionele kwetsbaarheid, die zich manifesteert via de stem. De vraag hierbij is, was het wel je bedoeling om zo oordelend over te komen? En op wie is dat oordeel eigenlijk gericht: de ander of jezelf?
Volgens de methode Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg zijn ‘oordelen over het zelf, net als alle andere oordelen, tragische uitingen van onvervulde behoeften […]. We zijn compassievol naar onszelf als we in staat zijn om alle delen van onszelf te omarmen, en de behoeften en waarden te herkennen die wij hiermee uitdrukken.’ [1]
Geweldloze communicatie bestaat uit vier vragen die je aan jezelf, of een andere persoon stelt:
1. Wat observeer ik?
2. Wat voel ik?
3. Wat heb ik nodig, of welke behoefte van mij wordt niet vervuld?
4. Heb ik naar aanleiding van die behoefte een verzoek aan mezelf of aan iemand anders?
Wanneer je een intern conflict ervaart, richt je aandacht dan naar binnen en stel jezelf bovenstaande vragen. Door deze oefening geregeld te doen, zullen je gedachten minder kritisch worden; het wordt makkelijker om je eigen emoties te accepteren. Als het goed is, zal je ook minder snel oordelen. En dat zal te horen zijn in je stem.
Hoe zit het dan met de momenten dat je wél echt een oordeel hebt over een ander? In die gevallen stel ik voor om dieper te kijken naar de aanleiding voor dat oordeel. Als overprikkelbaar persoon vergeet je misschien weleens dat niet iedereen zo intens, gevoelig, snel denkend en complex is. Andere mensen zullen daarom andere conclusies trekken en andere keuzes maken in het leven dan jij. Als je het leven zó anders ervaart dan de meerderheid, kun je jezelf teleurgesteld, eenzaam of geïrriteerd voelen. En dat wakkert het oordeel aan over anderen.
Deze gevoelens zijn een indicatie van je eigen, onvervulde behoeften. Wat heb je precies nodig van de mensen die je veroordeelt? Acceptatie? Bedachtzaamheid? Empathie? Geruststelling? Begrip? Als je een manier vindt om je behoeften te communiceren in plaats van het oordeel, is de kans veel groter dat je contact maakt met anderen op basis van universele eigenschappen die we allemaal delen.
En als je anderen minder veroordeelt, klinkt je stem niet meer zo intimiderend. Je communiceert met meer respect en begrip voor anderen en creëert ruimte voor dialoog. Met een beetje geluk beschouwen ze je dan niet meer als een betweter!
Bewust ademen, het accepteren van emoties en zelfcompassie zijn technieken die je kunnen helpen om emoties te reguleren voordat ze doorklinken in je stem. Zo transformeer je je stem van een kwetsbaarheid naar een kracht. In de volgende blogpost vertel ik over hoe je gedachten kunt reguleren in relatie tot de stem, met tips die vooral relevant zijn voor mensen met verbeeldende en intellectuele overprikkelbaarheid.
[1]M.B. Rosenberg (2015) Nonviolent Communication: A Language of Life.Encinitas: PuddleDancer Press (page 132-135)
