Menu
Dabrowski beschrijft vijf lagen van ontwikkeling.
Een paar extra aandachtspunten bij de interpretatie van de ontwikkellagen:
Het is niet zo dat je eén laag als het ware volbrengt om vervolgens een volgende laag te ‘ontgrendelen’ (als was het een videogame).
Centraal in de theorie staat het idee van meerlagigheid. Een persoon in ontwikkeling laat kenmerken van verschillende lagen zien. Bovendien is er ook sprake van groeidynamiek in de overgang tussen lagen. De beschrijving van de groeidynamiek in de lagen kan gezien worden als een verhelderend model. De beschreven processen laten ruimte voor individuele ervaring en verklaren niet zelden zeer subtiele ervaringen.
Ondanks dat op elke laag andere groeikrachten worden beschreven, was Dabrowski er heel duidelijk over dat deze niveaus naast elkaar kunnen bestaan. Ze zijn dan wel in conflict met elkaar: gedachten en gedragingen, maar ook verschillende manifestaties van emoties kunnen met elkaar conflicteren. De meerlagigheid en de conflicten die daarmee gepaard gaan worden duidelijk als we een bepaalde waarde vanuit de verschillende lagen bekijken. De kwaliteit van het begrip liefde is bijvoorbeeld op elke laag anders. De manifestatie van de waarde liefde op laag I conflicteert bijvoorbeeld met de manifestatie van liefde op laag III. Op laag I zien we mogelijkerwijs egocentrisch claimen van aandacht, op laag III zien we toegenomen mededogen van wie de ander als eigen persoon is, een beginnende verwondering en groeiend respect richting de ander.
Dit meerlagige conflict lost op wanneer één van de beschreven structuren wordt geëlimineerd of een laag onder volledige controle van een andere laag valt. Deze groei(dynamiek) is een voortgaande beweging tussen verschillende gedachten, emoties, motivaties en innerlijke drijfveren, die al dan niet uitmondt in een functioneren op (volgens Dabrowski’s visie) een volgende laag, kenmerkend voor een eigen hiërarchie van waarden.