Lia Jaeqx – van Tienen (39) heeft wat afgeworsteld in het leven. Haar vader, bij wie ze zich als klein meisje enorm geborgen voelde, overleed na een motorongeluk toen ze net vijf jaar oud was. Ze groeide op in een klein dorp met haar oudere broer, zus en moeder. Hoe jong ook, iedereen moest hard meewerken in huis. Na meermaals het mikpunt van pesterijen en seksueel misbruik te zijn geweest, wilde Lia dat doorbreken en voor zichzelf gaan vechten. Ze voelde kracht, maar ook eenzaamheid. Eerst liep ze wat verloren, soms verdwaald, rond. Zoekend naar de wijsheid in zichzelf, die ze niet bij therapeuten vond. Door gerichter te luisteren naar haar lichaam, haar verstand wat minder serieus te nemen en het leven te benaderen vanuit speelse nieuwsgierigheid, leerde ze om zowel intensiteit als rust te ervaren en richting te bepalen voor het eigenwijze pad in haar leven. In haar werk in de psychiatrie leerde Lia nog veel meer over hoe dit voor andere mensen werkt. Deze wijsheden geeft ze nu door via lichaamsgerichte eHealth: Zelfari®.
Als Verpleegkundig Specialist GGZ ben ik met name cognitief opgeleid: hoe kun je via je gedachten invloed uitoefenen op je stemming, psychotische verschijnselen, trauma’s en angst? Dat soort zaken. Daarna leerde ik verder over de invloed van omgeving, naasten, gedrag en gedragsverandering. Ik leerde om ieder mens te zien als een complex en uniek wezen.
Regelmatig sprak ik mensen die merkten dat ze niet meer pasten of wilden passen in de maatschappij, of bij hun leven op dat moment. Ze wilden dingen anders doen en ervaren, maar voelden daar nog te weinig ruimte voor. Hierdoor belandden ze in een innerlijke worsteling. Vanuit zo’n innerlijk conflict ontstaan bijvoorbeeld stemmingsproblemen, eenzaamheid of verlaagde energie. Iemand neemt de wereld anders waar of beleeft traumatische gebeurtenissen opnieuw, Dit leidt vaak tot behandeling in de geestelijke gezondheidszorg. Dąbrowski (1972) beschrijft echter dat deze symptomen soms niet betekenen dat iemand psychisch ziek is. De klachten kunnen ook psychoneurosen zijn die een persoon aanzetten tot verandering of persoonlijke ontwikkeling. Dit proces herkende ik in mezelf en vond ik enorm interessant.
In tegenstelling tot sommige collega’s had ik niet de behoefte om mensen te ‘repareren’, maar om ze te ondersteunen bij het pad dat ze volgden. Ik zag dat de worstelingen ergens naar toe leidde. Ergens dichter bij henzelf, zonder dat het weg van de ander was. Ik had niet het gevoel dat mensen ‘gebroken’ waren, ook al dachten ze dat zelf wel. Later leerde ik dat dit idee aansluit bij het gedachtegoed van Dąbrowski (Tillier, 2018). Mensen zijn, in mijn beleving, altijd al goed genoeg van zichzelf. Niet gebroken, vreemd of gek. Ik ben ervan overtuigd dat een aantal van de angstige, sombere mensen die om hulp vragen, eigenlijk verdwaald zijn in zichzelf. Ze staan op een keerpunt in hun leven dat vraagt om persoonlijke ontwikkeling. De symptomen die ontstaan horen hierbij en stuwen die ontwikkeling vooruit.
Hoewel ik behandelaar ben, heb ik me nooit écht zo gevoeld. Ik voel me eerder een gids, iemand die mensen op weg helpt om zichzelf beter te leren kennen. Ik help om obstakels die hierbij in de weg liggen op te ruimen. Vervolgens durven mensen te ontdekken wat in henzelf leeft, zonder het gevoel te hebben verdwaald te zijn. Hierbij maak ik mezelf overbodig, zodat de ander de kracht in zichzelf ervaart om alle facetten van het leven aan te gaan.
Mijn cognitieve, systemische en gedragsmatige opleidingen waren waardevolle tools hierbij, maar voelden niet volledig. Een mens is veel meer dan alleen diens omgeving, gedachten en gedrag. Dit voelde ik voor mezelf zo, maar ook voor de ander. Ik ging op onderzoek uit. Door middel van een de opleiding Vakspecialist Playfulness® (van Hooff, 2022), kon ik opnieuw mijn eigen speelse, nieuwsgierigheid omarmen, via onder meer improvisatie en clownerie. Als je speelser naar situaties kijkt, voelen ze lichter en wordt het gemakkelijker om nieuwe dingen uit te proberen.
Ik moet hierbij denken aan een patiënt van mij: een jongedame met een sterke weerstand tegen huilende baby’s, met name in het openbaar vervoer. Ze kwam altijd met de trein naar onze afspraken. Nog voordat ze iets gezegd had, kon ik al zien of ze op de heenweg met een huilende baby in de trein had gezeten. Op een gegeven moment kwam ze lachend aan: ‘Echt zo maf, er zat net een vrouw tegenover mij met een huilende baby op de arm die de hele tijd diens speen uitspuugde. Als een volleert handballer ving de moeder de speen steeds weer op en stopte deze terug in de mond van de baby. Op de cadans van de trein bleef ze het kindje wiegen, het was echt een bijzonder schouwspel om te zien zo.’ Deze situatie, waar ze een half jaar eerder nog helemaal van ontdaan zou zijn geraakt, maakte haar nu aan het lachen. Puur door het tafereel met speelse, nieuwsgierige ogen te bekijken.
De speelsheid bracht mij uiteindelijk bij de Sensorimotor Psychotherapie (Ogden & Fisher, 2017), een lichaamsgerichte vorm van psychotherapie. In plaats van inhoudelijk aandacht te geven aan het verhaal, wat je meestal doet bij psychotherapie, Kijk je naar de signalen die je lijf geeft als je een verhaal vertelt. Ik leerde om met nieuwgierigheid de signalen van het lijf te onderzoeken, bij mezelf en bij mensen die om hulp vroegen. De nadruk ligt hierbij op het vergroten van draagkracht en het vermogen ontwikkelen om fysieke signalen te verdragen of te volgen, in plaats van ertegen te vechten. Deze signalen zijn namelijk aanwijzingen voor wat je nodig hebt en waar je naartoe wilt als mens. Daarnaast kunnen fysieke signalen duiden op opgeslagen traumaherinneringen. Door deze te leren herkennen en te verdragen, kun je ze beter verwerken.
Na deze opleiding wilde ik zelf meer ontdekken. Ik ben ervan overtuigd dat de wijsheid over het pad dat je moet volgen, vooral in jezelf te vinden is. Er was nog zoveel te onderzoeken in mijn lichaam: wat hadden kleine of grotere veranderingen in mijn houding mij te zeggen? Kan ik met compassie naar bepaalde patronen kijken en daardoor nieuwe dingen leren over mezelf? Ik vind het mega-interessant hoe zowel je eigen gedachten, gedrag als je omgeving kunnen reageren op kleinere en grotere veranderingen in je lijf. Het is een mooi, harmonieus samenspel. Ik merk bijvoorbeeld dat ik in een drukke omgeving geneigd ben om wat meer in elkaar te duiken. Dan voel ik dat mijn bovenste rug- en nekwervels een beetje naar beneden bewegen, en voel ik me heel klein worden. Op die momenten maak ik minder contact met anderen, en anderen minder met mij. Ik voel me dan niet zo op mijn gemak.
Toen ik die beweging ooit eens opmerkte op een feestje, ben ik vanuit nieuwsgierigheid gaan spelen met mijn houding. Eerst bleef ik stilstaan om te observeren wat er nog meer gebeurde in mijn lichaam. Ik merkte dat mijn gedachten de situatie negatief inkleurden en ik weinig zin had in sociale interactie. Ik voelde me ongemakkelijk en wilde het liefste weg. Toen ik bewust mijn nek rechthield, leek het alsof mijn wervelkolom langer werd. Mijn buik en benen lieten mij weten dat ik meer zekerheid voelde. Mijn gezichtsspieren ontspanden en ik glimlachte, wat maakte dat iemand met me kwam kletsen. Het gesprek leidde me af van de negatieve ervaringen die ik had, zoals dat ik het te druk vond. Dit gevoel verdween niet, maar er ontstond nu ook ruimte om positieve ervaringen te zien en hierover na te denken. Het was gezellig en we lachten, ik voelde mijn zekerheid groeien. Na enige tijd merkte ik dat ik minder aandacht had voor het gesprek en moe werd. Ik ging even naar het toilet om goed te observeren in mijn lijf wat ik nu nodig had. Dat was naar huis gaan, ik had voldoende prikkels gehad die avond. Ik keek terug op een druk maar leuk feestje, en een gezellig gesprek. Doordat ik aanvoelde dat het op een gegeven moment tijd was om te gaan, was ik niet zo overprikkeld dat ik een dag later moest herstellen, wat ik anders wel kan hebben na feestjes.
Door mijn verleden en de inmiddels ontwikkelde chronische pijn, was ik vroeger niet erg bevriend met mijn lichaam. Toch is het nu mijn lichaam dat veel beter dan mijn verstand voelt wanneer ik écht mezelf ben: welke kant ik op wil, wanneer ik me aanpas aan de ander en daarbij mijn eigen perspectief te veel uit het oog verlies. Laatst had ik bijvoorbeeld een drukke dag gehad en een spannende avond voor de boeg. Toen ik haastig naar huis fietste, voelde ik de eerste warme lentezon op mijn gezicht en hoe dit mijn ontspande. Ik voelde in mijn lichaam dat ik daar meer van wilde opsnuiven. Dus koos ik ervoor om bij thuiskomst, ondanks de drukte, eerste met de honden een eind te gaan wandelen. Mijn onrust werd minder, en ik heb daarna vanuit deze rust toch nog alles voor elkaar gekregen wat ik wilde doen. Dankzij de signalen die mijn lichaam geeft merk ik beter op waar ik van geniet, wat waardevol is om te ontdekken en waar mijn grenzen liggen. Zonder dat ik altijd iets wil of moet veranderen, zorgt dit voor een stevige fundering waarop ik mag ervaren wat het leven mij brengt: verdriet, blijheid, boosheid, geluk, angst, enthousiasme, teleurstelling, en alle combinaties hiervan. Het mag er allemaal zijn, met de intensiteit die ik van mezelf ken.
Tijdens intense gevoelens ervaar ik nu een bepaalde mate van rust en vertrouwen. Ik mag deze gevoelens ontdekken en ervaren, en weet dat de intensiteit ook weer minder wordt na verloop van tijd. Aan iedere ervaring zitten vervelende en mooie kanten, die ik gelijktijdig kan voelen en herkennen. Echt niet alles is rozengeur en maneschijn, maar zo is het leven ook niet gemaakt. De ruwe randjes en vervelende diepten geven mij net zoveel het gevoel dat ik leef als de hoge pieken. Ze horen er allebei evenveel bij en mogen er evenveel zijn.
Dit alles is interessant om te onderzoeken tijdens één van de vele Zelfari’s. Een Zelfari is een ontdekkingsreis in jezelf: op zoek naar signalen, antwoorden en wijsheden die in jou verborgen zitten. Als behandelaar ben ik nog steeds een gids die iemand de weg naar diens eigen wijsheid helpt ontdekken. Met Zelfari, de lichaamsgerichte eHealth die ik heb ontwikkeld, kun je ook zonder behandelaar beginnen aan de reis in jezelf, om daarna met meer vertrouwen en moed je eigen pad te vervolgen. Met deze eHealths hoop ik ook andere behandelaren te inspireren om hetzelfde proces te faciliteren voor hun patiënten.
Mag ik je in het volgende filmpje uitnodigen voor een kleine Zelfari?
Wil je meer weten over Zelfari®, de lichaamsgerichte eHealth? Kijk dan op www.Zelfari.nl.
Literatuur:
Dąbrowski, K. (1972) Psychoneurosis is not an illness: Neuroses and psychoneuroses from the perspective of positive disintegration London, George Allen & Unwin.
Hooff, X. van (2022) Opleiding vakspecialist playfulness. The school of play. Informatie hierover is raad te plegen op: https://dewereldvanmorgen.nl/afstudeertraject-vakspecialist-playfulness/
Ogden, P., & Fisher, J. (2017) Sensorimotor psychotherapie: interventies voor traumaverwerking en het herstel van gehechtheid Amsterdam, Boom Uitgevers Amsterdam.
Tillier, M. (2018) Personality development through positive disintegration: The work of Kazimierz Dąbrowski Lanham, MD, Rowman & Littlefield.