In de theorie van positieve desintegratie heeft Kazimierz Dabrowski een psychologisch traject van persoonlijke, emotionele ontwikkeling gestructureerd. Dit gedachtegoed is met name bekend in het onderwijs van en onderzoek naar hoogbegaafdheid. Ook begeleiders en zorgverleners van begaafde en hoogsensitieve personen zijn vaak bekend met Dabrowski’s visie op menselijke ontwikkeling. Deze kennis draagt naar eigen zeggen (zoals ik althans opmerk in de praktijk en teruggekoppeld krijg) vaak rijkelijk bij aan hun professionele én persoonlijke groei.
Dabrowski stelt in zijn theorie (op basis van uitgebreid literatuuronderzoek & klinisch en academisch onderzoek) namelijk dat bewustwording van innerlijke conflicten een vorm van psychische groei signaleert, ook als dit bijvoorbeeld met angsten samengaat. Volgens Dabrowski kennen creatieve, sensitieve personen een extra prikkelbaarheid (van hun zenuwstelsel), dat gepaard kan gaan met meer intensieve, kwalitatief andere en ‘diepere’ beleving en betekenisgeving. Het is (dus) deze intensiteit die samengaat met, wordt gekenmerkt door ontwikkelgerichte, innerlijke conflicten. Ervaringen als aanhoudende zelftwijfel, besluiteloosheid, een kritisch zelfbewustzijn, kenmerkende gevoelens van anders-zijn, existentiële vragen en sterke gevoelens rondom morele conflicten worden binnen deze begripswijze als signaal van ontwikkelpotentieel gezien en begrepen. Het individu beleeft en leeft hierbij een verandering van en vorming van een hoger (c.q. dieper doorleefd) waardenstelsel.
De persoonlijkheidsontwikkeling die Dabrowski heeft getheoretiseerd, stelt dus dat personen met overprikkelbaarheden een psychologische ontwikkeling kunnen doormaken, waarbij zij in wisselwerking met omgevingsinvloeden toegroeien naar een persoonlijkheid, die waarden als empathie, autonomie en authenticiteit belangrijk vindt, en deze via handelen en in verbinding met zijn of haar omgeving waarmaakt.
Deze theorie en voornamelijk dit proces van positieve desintegratie spreekt begaafde personen regelmatig ruimhartig aan, spiegelt hun intense en complexe binnenwereld, en moedigt hen via inzichten aan om de conflicten die zij intern ervaren (over bijvoorbeeld aanpassing en zingeving) vanuit een ontwikkelgericht perspectief te erkennen en waarderen als kans tot bewustwording, maatschappelijke bijdrage en duurzame zelfzorg. Binnen Dabrowski’s visie worden hun ervaringen niet tot een symptomenlijst gereduceerd. Moeilijke emotionele ervaringen worden als groeimogelijkheid en expressie van waarden gezien. Daarnaast is er binnen deze visie ruimte voor schijnbare tegenstrijdigheden van creatieve personen: hun veelzijdigheid als kenmerkend van het eigenzinnige karakter, de onbepaaldheid en de gerichte focus, de onbevangenheid en scherpte in een, het heen en weer bewegen tussen fantasie en realiteit, het grote kritische vermogen en de ongebreidelde passie tegelijkertijd.
Volgens mij is deze kijk hoe dan ook waarachtig voor sensitief begrip van menselijke psyche, in het licht en de schaduwkanten van emotionele ontwikkeling. Zowel begaafdheidsspecifiek als kenmerkend mens-eigen. En juist in deze breedte én diepte schuilt wat mij betreft ook de inzichtbiedende zeggenschap van de theorie. Het schijnt licht op het mogelijk unieke van begaafde creatieve en sensitieve personen, onderwijl zij binnen deze visie niet gemarginaliseerd worden, eerder uitgenodigd hun zelfeducatie gedreven en met oog voor kwetsbaarheid in de hand te nemen. Bovendien geeft de theorie van positieve desintegratie aan dat een mens onderhevig is aan vele veranderingen, in het leven impacthebbende gebeurtenissen meemaakt, die een intensief vormende invloed op gedrag, zingeving, wereldbeeld en de organisatie van bewustzijn kunnen hebben. Dát het leven een impacthebbend proces ís.
Kennis en ervaring van deze theorie en met name dit proces biedt coaches en therapeuten die werken met begaafde personen en/of zichzelf herkennen in begaafdheid een stevig begrip waar oog voor te hebben binnen het begeleidingsproces. Ze leren welke kwetsbaarheden er kunnen spelen en hoe deze samenhangen met kwaliteiten. Zo leren zij op verfijnende wijze hoe deze mooi gedreven personen meer optimaal te ondersteunen. Vertrouwen, assertieve filosofische bevraging, helder denkwerk, inzicht in wat er in ’t bewustzijn aan processen omgaan, symbolische en directe verbanden tussen verleden, heden en toekomst, het zowel streven naar verbetering als het goed gedijen bij het oncontroleerbaar ontvouwen van leven en beleven, veerkrachtige aanmoediging en ook op afstand waarderende vriendschap kunnen hierbij het contact kenmerken.
Het ontwikkelpotentieel?
Een begaafd-gevoelig persoon ervaart binnen deze samenwerking (op meer bewuste, speelse of ontnuchterende wijze) de mogelijkheid zichzelf zachtmoedig serieus te nemen en zijn of haar proces van ontwikkeling wijs en genuanceerd te coachen en vorm te geven. Richting wat Dabrowski autopsychotherapie noemt. Soms rommelig, soms abrupt, soms makkelijk misbaar simpel.
De begeleider ervaart de kans groei waar te nemen waar eerder stilstand, gedragsproblematiek of verstoringen gepercepieerd werden.
De theorie van positieve desintegratie vind ik bovenal een mooie theorie, omdat het een theorie is die op velerlei wijzen opheldert waarom ervaring, proces en verbinding aan de theorie vooraf en voorbij gaan!
De auteur:
Lotte van Lith heeft zich de afgelopen jaren gespecialiseerd in hoogbegaafdheid en persoonlijkheidsontwikkeling. Zij werkt bij haar bedrijf A Lot Of Complexity als coach voor (jong)volwassenen, doceert talentbegeleiders, organiseert workshops en studiedagen over relevante thematiek en verzorgt op internationaal niveau lezingen en begeleiding. De theorie van positieve desintegratie is een belangrijke maar niet enige inspiratiebron. In 2016 ontving Lotte de Mensa Fonds Award voor haar inzet voor hoogbegaafd talent.
—–
Meer lezen?
Zie bijvoorbeeld:
– https://positivedisintegration.com/Jackson.pdf
– http://sengifted.org/existential-depression-in-gifted-individual/
– http://intergifted.com/living-with-intensity/
Meer leren?
Neem bijvoorbeeld deel aan de verdiepingsmodule.