Positieve desintegratie kan gelezen worden als een voorloper op de post-traumatische groeitheorieën. Vanaf ongeveer 1980 groeide de wetenschappelijke aandacht voor psychologische groei en welzijnstoename na trauma. Hoewel deze groei verschillende namen kent in het onderzoek en de literatuur, groeit het besef en bewijs dat er een groeidimensie bestaat die voorheen ten aanzien van trauma’s, tenminste binnen de psychologie, niet nadrukkelijk herkend werd. In de literatuur, filosofie en religie bestaat al eeuwen het idee dat in lijden zingeving herkend kan worden. Het is waardevol te merken dat er ook binnen de psychologische theorievorming en verwetenschappelijking meer begrip van crisisverwante groeiprocessen wordt gerealiseerd. Daarnaast wordt de relevantie van deze kijkwijze voor de begeleidingspraktijk opgehelderd.
Dabrowski laat in zijn systemische uiteenzetting van positieve desintegratie zien waarom stressreductie alleen niet voldoende is om een trauma positief te integreren. Het is evengoed belangrijk om angst om te leren zetten in betekenis. De omzetting houdt in, dat na en ter verwerking van de desintegratie de vorming van een nieuw wereldbeeld mogelijk is. Deze vorming verloopt via een actief onderzoek van de filosofische-spirituele betekenis van de desintegratie. Wie ben ik nu? In wat voor wereld leef ik? Wat is werkelijk van belang? Wat heb ik nodig?
Als een bevraging van de betekenis van de desintegratie gefocust is en blijft op wat er gebeurd is en waarom deze desintegratie deze specifieke persoon treft, dan worden de ontwrichtende processen wellicht niet volledig geaccepteerd en geïntegreerd. Dit kan bijvoorbeeld herkend worden aan een wereldbeeld dat nadruk legt op inherent goed óf kwaad. Confronterend, uiteindelijk verlichtend omgaan met stress en pijn (goede zelfzorg) én voortgaande actieve, meta-cognitieve moeite doen – zelfs piekeren – zijn beide van belang in de positieve integratie van de desintegratie. Zodat de betekenis van de desintegratie voor hoe de persoon zichzelf en de wereld begrijpt, genuanceerd en diepgaand vormkrijgt.
Sociale steun beantwoordt een belangrijke behoefte van zelfzorg én is de conditie die de cognitieve herstructurering mede faciliteert, zoals actueel onderzoek naar post-traumatische groei ook laat zien. Spiegeling, attente bevraging en geduld van dierbare anderen en begeleiders zijn groeizaam belangrijk. Dit biedt namelijk de steunende bodem waaruit het onderzoek van de nieuwe identiteit en zingeving kan voortgaan.
Daar waar de herinneringen aan desintegratie en gerelateerde emoties eerder vermeden werden, kan de persoon gaandeweg leren deze wel te beleven – ook als dat soms vrij intrusief is en voelt. In deze kwetsbare herkenning van het ervarende zelf en het eigenaarschap nemen daarvan, schuilt de kans de nieuwe betekenisgeving aan het zelf en de wereld positief te integreren. Hiervoor is het belangrijk dat de persoon bereid is enige sociale steun te ontvangen en dat een begeleider gevoelig oor en oog heeft voor de subjectieve betekenis van de desintegratie.
Idealiter spreekt de begeleider, of een gesprekspartner in een andere context, het wijze en draagkrachtige aan in de persoon. Hierbij is het niet raadzaam alleen nadruk te leggen op de groeidimensie; het is net zo zinvol dat pijnen de desintegratie markeren. Pijnen die herkend en erkend worden in dit proces. Het gaat dan onder andere om zorgzame aandacht voor sensaties en lichaamsbewustzijn. Een begeleider laat daarin de ervaring van de persoon leidend zijn. Niet zelden is deze bewustwording een langdurig, soms echter ook disruptief of versneld, proces. Het vraagt doorzettingsvermogen en dit voortgaande ‘geworstel’ ís juist een deel van de groeizame betekenis, van de zingeving. Te meer wanneer het wijs worstelen samengaat met inzicht wie de persoon ís (welke praktische zorgbehoeften hij of zij heeft) en wie de persoon aan het worden is, mede in het licht van de desintegratie. Punten waarop zingeving kan intensiveren en post-traumatische groei hekenbaar is, zijn onder meer: het sensitiever aanvoelen wat werkelijk van belang is in het leven, meer zorg voor en waardering van dierbare relaties en toegenomen realiteitszin over zowel de mooie als lastige aspecten van Leven.
Hartstikke logisch eigenlijk…. We zijn complexe, intense en gedreven mensen. In deze hoedanigheid, in interactie met een complexe omgeving, zijn we ook zeer gelaagd. We hebben veiligheidsbehoeften en we hebben groeibehoeften. In de verwerking van een intense desintegratieve gebeurtenis of proces komt deze gelaagdheid ook terug!